Bài: KTS Trần Bình; Ảnh: Ngô Đình Trúc
Cục Gạch Quán được đăng trên tạp chí Nhà Đẹp Xuân Canh Dần - 02/2010

Sáng mồng một này tôi dậy sớm, hít thở không khí nhà quê, cái ban mai tinh khiết phản phất  bên khóm cúc vàng. Trong phòng khách  mâm cơm Bà đã chờ sẳn cho đám cháu con  cả năm mới có ngày xum vầy. Tôi không chọn cho mình hoa Mai hay hoa Đào để làm trang trí tết, hoa giấy đủ màu cũng làm rộn rã cả không gian. Nó đẹp bởi vì nó thật, nhìn vào biết là hoa giấy và không  nháy bất kỳ lọai hoa nào. Tết mới là dịp bán được nên hoa cũng chỉ được làm vào dịp cuối năm, không hương nhưng không tàn, không dịu dàng mà rực rỡ.

Xem như năm nay mình ăn Tết lớn vì đã kịp mở cái quán nhà quê để “nối nghiệp” Bà.  Lặng lẽ mấy mươi năm, bây giờ cái quán của Ngọai ở quê cũng sắp rệu, không lợp lại được cái mái lá khác vì giàn kèo đã mục nát, Bà chấp vá cũng che được nắng mưa…. Chừng ấy năm nó chắc chiu cho bà chăm sóc chúng tôi ăn học, có nghề.Giữa  nhịp sống hối hả của thị thành tôi mới nhận ra được sự đóng góp vô hình của nó: giúp bà khỏe và minh mẫn dù bà sắp bước sang tuổi 90. Một bao lộc  lì xì vô giá cho tôi ,một cảm giác  rộn ràng mà lặng lẽ.

Sau giờ giao thừa bà hay ưu tiên cho mấy đứa con nít đến xông đất. Chúng mang tiền đến, không toan tính và rất hồn nhiên. Không sắp đặt và đã trở thành thông lệ, vì tết là dịp lũ nhỏ nhận được lì xì. Nắng xuyên qua kẽ lá, gió lay nhẹ, Bà dậy lội bộ đi chợ, lúc về hai tay khệ nệ chính là bài tập thể dục dưỡng sinh vô giá. Những lúc rảnh,  mấy bà gìa cùng sớm hay đến quán ngồi nói chuyện cháu con, thương yêu, giận hờn, vui buồn đều có.…những chia sẽ đời thường, thật thi vị chỉ có ở xóm với làng.

Cục Gạch Quán chất chứa những kỷ niệm chân tình, lẵng lặng, yên tỉnh trong không gian cũ, nâng niu những giá trị thật của người nhà quê theo xu hướng “ăn xanh sống sạch”, một ý niệm trong cách đối xử tử tế hơn với môi trường. Góp nhặt và chọn lọc lại  những vật dụng cũ, kết hợp chúng với vài vật liệu mới để đáp ứng nhu cầu sử dụng tiện nghi. Bắt chước Ngọai, tôi đựng mấy đôi đũa dừa nước trong cái lon lygo rồi cho khách tự so đũa trước khi ăn, khách không phàn nàn mà thích thú vì lâu lắm rồi mới được “về quê”. Cái ly thủy tinh lấy ý tưởng từ cái chung hột vịt lộn, giữ lại dáng dấp xưa chỉ thay đổi  chất liệu và tỷ lệ kích thước,  thấy  gần gần và lạ lạ. Mấy hôm trời nóng Ngọai hay cho chúng tôi uống nước đậu đen, gạo rang. Bây giờ nó trở thành thức uống sang cả vì sự “sạch” không hóa chất , nhưng cầu kỳ trong cách chế biến thay gì chỉ  khui một chai nước đóng sẳn trong vài giây. Bắt chước Ngọai, đi chợ luôn mang theo giỏ xách, mấy cái bao nilon Ngoại nhét để dành trong xó bếp  bây giờ lại là bài học bảo vệ môi trường. Bắt chước Ngọai, bếp tôi tư làm đậu hủ, tư muối cà muối cải, tương chao đặt bà Ba, bà Bày tự làm để họ không biết để thêm  vào chất bảo quản, cái chén chè đậu xanh không dám  bỏ vỏ vì sợ ăn không mát, chuối chiên ít bán vì là món ưu tiên để mời khách cho thấy “cái giá” của chuối chiên.

Cái quán quê  là kho tư liệu giúp tôi tìm kiếm những ý tưởng, là mạch cảm xúc  trong những thiết kế của chính mình. Thiết lập lại không gian trong ngôi nhà Pháp xưa như giữ lại chút quá khứ của sài Gòn. Quán Bà Ngọai được đặt ngay trong phòng ăn của nhân viên, tái lập lại không khí gia đình, mất đi cảm giác văn phòng, thân thiện và gần gũi.  Cái hồ nước và  khóm cây tràm trồng trong mấy cái ống cống như một ốc đảo, tạo cảm giác lọt tỏm trong thiên nhiên và  xa lạ với thị thành. Không gian mênh mông vì rộng hơn. Bắt chước Ngọai, tôi chỉ mua gỗ vụn về làm quán cho đỡ tốn tiền. Nhổ đinh, bào chuốt từng cây gổ li ti, lắp ghép vụn vặt  là công đọan hiếm thấy và không dể làm. Mấy khúc  gỗ 4x8 dài chừng 1m được chẻ rảnh chèn cây vào giữa  làm liên kết và là giải pháp chống rớt bụi từ sàn nhà bên trên. Một sáng kiến của mấy anh thợ nhà quê mà chưa chắc anh kiến trúc hay nội thất nào cũng biết. Cái cầu thang đi hơi khó là một thiết kế sai, nhưng vì không muốn cưa hay cắt cây cột gỗ có sẳn nên đành chấp nhận, xem như là cách biện minh an tòan nhất- một thông điệp có dụng ý cho mọi người suy nghĩ lang mang hơn.

Bây giờ Cái Quán Quê  đã trở thành cái lý sống, là bài học nhập môn cho đám cháu con. Nơi gặp gỡ được những người biết sống với cái tình. Cây bưởi trên lầu không thèm kết trái,chăm sóc lắm cũng chỉ được mấy chùm hoa nhỏ. Mấy hôm trời không trăng tôi hít thật sâu mới ngưởi được hương của chúng, im lặng rồi bảo với đám lính nhà quê: thấy chưa,ở thành phố đâu phải cái gì cũng có.

Hoa càng  đẹp và tinh khiết hơn chưa!